Jak zachować się asertywnie i dbać o swoje granice

ASERTYWNOŚĆ to umiejętność otwartego i stanowczego wyrażania własnych opinii, potrzeb i emocji, egzekwowania swoich praw, podejmowania decyzji bez naruszania godności drugiego człowieka.

Asertywna komunikacja jest zdecydowana, ale jednocześnie respektuje ona godność naszego rozmówcy. Jej głównymi cechami są: szczerość i otwartość, a najważniejszą zasadą jest unikanie świadomego sprawiania komuś przykrości.

Asertywna komunikacja składa się z takich elementów jak:

• Komunikat JA

• Konstruktywna informacja zwrotna
  
  

Komunikat typu JA składa się z dwóch elementów:

1. FAKT, czyli zachowanie drugiej osoby na poziomie faktu, który zaistniał

2. MOJA REAKCJA na zachowanie drugiej osoby, emocje jaka to zachowanie we mnie wywołuje

BEZ OCENIANIA TEGO FAKTU!

„Kiedy co chwilę patrzysz na zegarek w trakcie naszej rozmowy (zachowanie drugiej osoby), nie czuję się słuchana (moja reakcja)”.

„Kiedy mówisz do mnie tak podniesionym głosem jak przed chwilą (zachowanie drugiej osoby), czuję się niekomfortowo (moja reakcja)”.

„Gdy patrzysz w monitor komputera jak do Ciebie mówię (zachowanie drugiej osoby), to czuję się ignorowana (moja reakcja)”.

Sensem asertywnego radzenia sobie z krytyką jest umiejętne przejście od bolesnych ogólników do konkretów.

ASERTYWNA INFORMACJA ZWROTNA

JA CZUJĘ... - wskazujemy na konkretne nasze uczucia w danej chwili,

np. jestem zły, zdenerwowany, mocno zaniepokojony, jest mi przykro, jestem szczęśliwy, zadowolony, zaskoczony…

KIEDY TY (Pan/ Pani)... - przedstawiamy konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wskazaną wcześniej emocję. Nie należy w tym wypadku stosować zwrotów: „Pani zawsze...”, „Pani nigdy...", ponieważ jest to forma ataku. W takim wypadku powinniśmy skoncentrować się na tym, co się dzieje aktualnie,

np. „(Jestem zły), kiedy Pani/Pan podnosi głos mówiąc do mnie”; „(czuję się niezręcznie), kiedy dostaję od Ciebie prezenty".

KONSEKWENCJE... - opisujemy, jaki wpływ ma na nas przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono w nas określone emocje

np. „Jestem zły, kiedy Pani/Pan podnosi głos mówiąc do mnie, ponieważ czuję, że mnie Pan/Pani mnie nie szanuje”; „Czuję się niezręcznie, kiedy dostaję od Ciebie prezenty, ponieważ dajesz mi je bez okazji”

Udzielanie asertywnej informacji zwrotnej jest to ustosunkowanie się do czyjegoś zachowania, wypowiedzi, wyglądu, cech charakteru, sposobu bycia. Jest to opinia dotycząca zaistniałej sytuacji oparta na indywidualnych spostrzeżeniach, odczuciach oraz na intuicji osoby ją przekazującej. Informacja zwrotna przekazuje rozmówcy stan naszych uczuć, mówi, jakie zachowanie je wywołało, wyjaśnia dlaczego zależy nam na tym, aby zmienić istniejącą sytuację lub ją podtrzymać.

Jej celem jest pomoc poprzez rzeczową informacją drugiej osobie w uzyskaniu wiedzy o tym, jak Ty spostrzegasz i odczuwasz jej działanie. Dlatego trzeba przekazywać informacje zwrotne w sposób, który nie będzie zagrażający i nie spowoduje reakcji obronnych a także wycofania i oporu. Ponieważ im bardziej osoba jest w pozycji obronnej, tym trudniej jej poprawnie odbierać i rozumieć informacje zwrotne, a co za tym idzie – zmienić swoje zachowanie. Taki sposób komunikacji pozwala uniknąć wielu konfliktów i nieporozumień, umożliwia również budowanie z ludźmi dobrych relacji opartych na szacunku zarówno do siebie jak i do innych.

Rozróżniamy:

Informację zwrotną pozytywną (wspierająca) – jej intencją jest aprobata cech lub zachowania, jest ona bardzo ważna, gdyż stwarza poczucie, że doceniamy zauważamy i doceniamy zachowanie drugiej osoby.

FAKTY - opis wydarzeń, zachowań, sytuacji, które wywołały negatywną reakcję

USTOSUNKOWANIE - wyrażenie uczuć, odczuć, opinii, postawy

Informację zwrotną negatywną, (rozwojowa), której intencją jest dezaprobata, a w przypadku zachowania – powstrzymanie złego działania, poprzez uwypuklenie uchybień.

FAKTY - opis wydarzeń, zachowań, sytuacji, które wywołały negatywną reakcję.

USTOSUNKOWANIE - wyrażenie negatywnych uczuć, odczuć, opinii, odmiennej postawy.

KONSEKWENCJE - określ, jakie będą konsekwencje zaistniałych faktów lub ich powtarzania się. Nie wskazuj od razu najsurowszych konsekwencji. Staraj się pokazywać konsekwencje, a nie kary.

OCZEKIWANIE - prośba, propozycja, polecenie służbowe, oczekiwanie lub tzw. pytanie motywujące np.: „Jak zamierzasz rozwiązać ten problem?”, „Co proponujesz?”, „Co zamierzasz zrobić w tej sprawie?”, „Czy możemy się tak umówić?" - idące w kierunku zawarcia umowy z krytykowaną osobą na dokonanie przez nią zmiany w zachowaniach poddanych krytyce.

Również w przypadku pozytywnych informacji zwrotnych zaleca się stosowanie komunikatów typu „ja” – mają one wówczas bardziej osobisty, głębszy charakter, a co najważniejsze konkretyzują jakie zachowanie lub jaką cechę cenimy w danej osobie.